بیماری آنسفالیت مغزی که آن را تحت عنوان‌های التهاب مغزی و ورم مغزی نیز می‌شناسیم باعث آسیب به مغز شده و در موارد حاد می‌تواند منجر به کما یا مرگ شود.

التهاب مغز یا آنسفالیت مغزی چیست؟

منظور از انسفالیت، التهاب مغز یا تورم مغز است. علل متعددی برای این التهاب مغزی وجود دارد اما رایج‌ترین آن عفونت ویروسی است. التهاب در مغز اغلب باعث علائم و نشانه‌های خفیف آنفولانزا مانند تب و سردرد می‌شود و گاهی هیچ علائمی ندارد و همچنین می‌تواند باعث ایجاد علائمی شبیه به آنفولانزای حاد شود.

آنسفالیت مغزی همچنین می‌تواند باعث گیجی و منگی سر و تشنج یا مشکلات حسی و حرکتی شود. آنسفالیت به‌ندرت خطر مرگ ایجاد می‌کند. تشخیص و درمان به موقع بسیار مهم است زیرا پیش‌بینی چگونگی تاثیر انسفالیت بر روی هر فرد دشوار است.

در صورت بروز هر یک از علائم شدید آنسفالیت مانند سردرد شدید، تب و عدم هوشیاری که نیاز به مراقبت اورژانسی دارد، به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. همچنین برای نوزادان و کودکان با علائم التهاب مغز باید مراقبت‌های فوری از طریق متخصص مغز و اعصاب انجام شود.

انواع آنسفالیت مغزی

دو نوع اصلی آنسفالیت وجود دارد:

1. آنسفالیت اولیه
2. آنسفالیت ثانویه

آنسفالیت اولیه

این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که یک ویروس یا عامل دیگر به‌طور مستقیم مغز را آلوده می‌کند. عفونت ممکن است در یک منطقه متمرکز باشد و یا گسترده شود. عفونت اولیه ممکن است واکنش مجدد از یک ویروس باشد که پس از ابتلا به یک بیماری در گذشته غیرفعال شده است.

آنسفالیت ثانویه

این وضعیت ناشی از واکنش سیستم ایمنی بدن به عفونت در جاهای دیگر بدن است. سیستم ایمنی بدن به‌جای حمله به سلول‌هایی که باعث عفونت می‌شوند اشتباها به سلول‌های سالم مغز حمله می‌کنند. آنسفالیت ثانویه معمولاً دو تا سه هفته پس از ابتلا به عفونت اولیه رخ می‌دهد.

انسفالیت یا ورم مغز

علائم انسفالیت یا ورم مغز چیست؟

اکثر افراد مبتلا به آنسفالیت ویروسی علائم خفیف آنفولانزا دارند. این علائم عبارتند از:

• سردرد شدید و مزمن
• تب
• درد در عضلات یا مفاصل
• خستگی یا ضعف

گاهی علائم و نشانه های ورم مغزی شدیدتر هستند و ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• سردرگمی و توهم
• تشنج مغزی و عصبی
• از دست دادن حس یا فلجی در مناطق خاصی از صورت یا بدن
• ضعف عضلانی
• مشکل در صحبت کردن یا شنیدن
• از دست دادن هوشیاری

علائم ورم مغزی در کودکان

علائم ورم مغزی در کودکان ممکن است شامل موارد زیر نیز باشند:

• فضای برآمده‌ی ایجادشده در جمجمه نوزاد
• تهوع و استفراغ
• سختی بدن
• تغذیه ضعیف یا عدم بیداری برای تغذیه
• تحریک‌پذیری

علائم ورم مغزی در کودکان

آیاد می‌دانید علت التهاب مغز چیست؟

علت التهاب در مغز اغلب ناشناخته است اما در مواردی که علت شناخته شده و مشخص است معمولا شایع‌ترین علت عفونت ویروسی است. عفونت‌های باکتریایی و شرایط التهابی غیر عفونی نیز می‌تواننداز جمله دلایل آنسفالیت باشند.

علت آنسفالیت ویروسی

ویروس‌هایی که می‌توانند باعث بروز آنسفالیت شوند عبارت‌اند از:

• ویروس هرپس سیمپلکس (HSV)
• ویروس هرپس ویروس اپشتین (EBV)
• ویروس‌های منتسب به پشه
• ویروس هاری
• عفونت‌های دوران کودکی

ویروس هرپس سیمپلکس (HSV)

هرپس سیمپلکس نوع ۱ که مرتبط است با تب‌خال‌های ایجادشده در اطراف دهان و هرپس سیمپلکس نوع ۲ مرتبط با تب‌خال تناسلی می‌توانند باعث انسفالیت شوند. انسفالیت ناشی از هرپس سیمپلکس نوع ۱ نادر است ولی می‌تواند منجر به آسیب یا مرگ مغزی شود.

ویروس هرپس ویروس اپشتین (EBV)

ویروس‌های دیگر هرپس شامل ویروس اپشتین بار می‌شود که معمولا عفونت منونوکلئوز و ویروس وارسیلازوستر را ایجاد می‌کند که باعث ایجاد آبله‌مرغان می‌شود. این ویروس‌ها عبارت‌اند از ویروس پلیو و سندرم کوکساسکی که معمولا باعث بیماری با علائم آنفلوانزا، التهاب چشم و درد شکمی می‌شود.

ویروس‌های منتسب به پشه

این ویروس‌ها می‌توانند عفونت‌هایی مانند West Nile ،La Crosse ،Louis را ایجاد کنند. علائم عفونت ممکن است در عرض چند روز تا چند هفته پس از قرار گرفتن در معرض ویروس منتقل‌شده از پشه ظاهر شود.

ویروس‌های منتقل‌شده از ساس‌ها نیز باعث ایجاد آنسفالیت می‌شود. علائم معمولاً در حدود یک هفته پس از نیش از ساس آلوده ظاهر می‌شود.

ویروس هاری

عفونت با ویروس هاری که معمولا توسط گزش از یک حیوان آلوده منتقل می‌شود. هنگامی‌که علائم شروع می‌شود آنسفالیت پیشرفت سریعی را آغاز می‌کند.

عفونت‌های دوران کودکی

عفونت‌های رایج دوران کودکی مانند سرخک، اوریون و سرخجه به‌عنوان علل نسبتا شایع انسفالیت ثانویه تشخیص داده شده‌اند. این علت‌ها در ایالات‌متحده به دلیل دسترسی به واکسیناسیون این بیماری‌ها در این کشور بسیار اندک است.

عوامل خطرساز تورم مغز

هرکسی می‌تواند به انسفالیت مبتلا شود. عواملی که ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به تورم مغز شوند عبارت‌اند از:

• سن
• سیستم ایمنی ضعیف
• مناطق جغرافیایی
• فصل سال

سن

برخی از انواع آنسفالیت در گروه‌های سنی خاص بیشتر یا شدیدتر هستند. به‌طورکلی کودکان و افراد سالخورده بیشتر در معرض خطر ابتلا به انواع آنسفالیت ویروسی هستند.

سیستم ایمنی ضعیف

افرادی که اچ آی وی (ایدز) دارند، داروهای سرکوب‌کننده ایمنی مصرف می‌کنند یا مشکلات دیگری در رابطه با ضعف سیستم ایمنی دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به آنسفالیت هستند.

مناطق جغرافیایی

ویروس‌های پشه یا ساس در مناطق خاص جغرافیایی بیشتر هستند.

فصل سال

بیماری‌های منتقله از پشه و ساس در تابستان شایع‌تر هستند.

عوارض التهاب مغز چیست؟

التهاب می‌تواند به مغز آسیب برساند و احتمال رفتن بیمار به کما و یا مرگ وجود دارد. سایر عوارض التهاب مغزی بسته به شدت آن ممکن است برای ماه‌ها طول بکشد یا حتی دائمی باشند. این عوارض عبارت‌اند از:

• خستگی مداوم
• ضعف یا عدم هماهنگی عضلانی
• تغییرات شخصیتی
• مشکلات حافظه
• فلج شدن
• نقص شنوایی یا بینایی
• اختلالات گفتاری

نحوه تشخیص التهاب مغز

پزشک ابتدا فرد را معاینه فیزیکی می‌کند و سابقه پزشکی او را بررسی می‌کند و سپس ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

1. ام آر آی یا سی تی اسکن
2. ضربه به ستون فقرات
3. تست‌های آزمایشگاهی

تشخیص ورم مغزی

ام آر آی یا سی تی اسکن

ام آر آی یا سی‌تی‌اسکن می‌تواند هرگونه تورم مغز یا مشکلات احتمالی دیگر مانند تومور را که باعث بروز علائم می‌شود، نشان می‌دهند.

ضربه به ستون فقرات

سوزنی به پشت بدن، در ستون فقرات وارد می‌شود و مایع مغزی نخاعی (CSF)، مایع محافظتی که مغز و ستون فقرات را احاطه کرده، را حذف می‌کند. تغییرات در این مایع می‌تواند عفونت و التهاب در مغز را نشان دهد. گاهی از مایع مغزی نخاعی نمونه‌برداری می‌شود تا ویروس یا سایر عوامل عفونی شناسایی شوند.

تست‌های آزمایشگاهی جهت تشخیص التهاب در مغز

نمونه‌هایی از خون، ادرار یا خلط گلو می‌تواند برای شناسایی ویروس‌ها یا سایر عوامل عفونی مورد آزمایش قرار گیرند. علاوه بر این ممکن است سایر تست‌های آزمایشگاهی در تشخیص ورم مغز استفاده شوند.

این تست‌ها عبارتند از:

• نوار مغز
• نمونه‌برداری مغزی

نوار مغز

الکترودهایی که روی پوست قرار می‌گیرند فعالیت الکتریکی مغز را ضبط می‌کنند. برخی از الگوهای غیرطبیعی ممکن است وجود آنسفالیت را نشان دهند.

نمونه‌برداری مغزی

در موارد نادر یک نمونه کوچک از بافت مغزی ممکن است برای آزمایش برداشته شود. بیوپسی مغزی معمولاً زمانی انجام می‌شود که علائم شدیدتر می‌شوند و درمان‌ها هیچ تأثیری ندارند.

روش های درمان ورم مغز چیست؟

روش های درمان انسفالیت مغزی بسته به نوع انسفالیت متفاوت است. در ادامه روش‌های درمانی برای درمان آنسفالیت خفیف، ویروسی و شدید بیان شده است.

درمان آنسفالیت خفیف معمولا شامل موارد زیر است:

• استراحت
• مصرف مقدار زیادی مایعات
• داروهای ضدالتهابی مانند استامینوفن، ایبوپروفن و سدیم ناپروکسن برای رفع سردرد و تب

انسفالیت ناشی از ویروس‌های خاص معمولا نیاز به درمان ضدویروسی دارد. داروهای درمان انسفالیت ویروسی عبارتند از:

• آسیکلوویر
• گان سیکلوویر
• فسکارنت

برخی از ویروس‌ها مانند ویروس‌های مضر حشرات به این درمان‌ها پاسخ نمی‌دهند اما به این دلیل که ویروس خاصی ممکن است بلافاصله یا در همه موارد شناسایی نشود پزشکان اغلب درمان فوری با آسیکلوویر را توصیه می‌کنند.

آسیکلوویر می‌تواند در برابر ویروس هرپس سیمپلکس مؤثر باشد. این ویروس اگر به‌سرعت درمان نشود می‌تواند عوارض قابل‌توجهی در پی داشته باشد. داروهای ضدویروسی به‌طور کلی قابل‌تحمل هستند. عوارض جانبی به‌ندرت باعث آسیب به کلیه می‌شوند.

افرادی که مبتلا به آنسفالیت شدید هستند ممکن است نیاز به موارد زیر داشته باشند:

• کمک‌های تنفسی و همچنین مراقبت دقیق از تنفس و عملکرد قلب
• تزریق مایعات داخل وریدی برای اطمینان از آب‌رسانی مناسب و تأمین سطوح مواد معدنی ضروری به بدن
• داروهای ضدالتهابی مانند کورتیکواستروئیدها برای کاهش تورم و فشار داخل جمجمه
• داروهای ضد انعقادی مانند فنوتیوین (دیلانتین) برای جلوگیری از تشنج.

سایر روش های درمانی آنسفالیت مغزی

اگر فرد عوارض آنسفالیت را تجربه کند ممکن است لازم باشد درمان‌های اضافی نیز داشته باشد. این درمان‌های اضافی عبارتند از:

• فیزیوتراپی برای بهبود قدرت، انعطاف‌پذیری، تعادل، هماهنگی حرکت
• کاردرمانی برای توسعه مهارت‌های روزمره و استفاده از ابزار تطبیقی ​​که به فعالیت‌های روزمره کمک می‌کنند
• گفتاردرمانی برای کنترل عضلات و هماهنگی برای تولید گفتار
• روان‌درمانی برای یادگیری روش‌های مقابله و مهارت‌های رفتاری جدید برای بهبود اختلالات خلقی و یا تغییر شخصیت